مرحله سوم طرح کالابرگ الکترونیک آغاز شد | جزییات جدید از واریزی 500 هزار تومانی برای این دهک ها
آغاز مرحله سوم طرح کالابرگ الکترونیک با هدف تثبیت قیمت‌ها و توزیع عادلانه کالاهای اساسی؛ این اقدام گامی مؤثر برای کاهش بازار سیاه و مدیریت بهتر در شرایط بحرانی است.
مولف
: محسن کریمی
در شرایط بحرانی مانند جنگ یا تحریم‌های شدید اقتصادی، کشورها ناگزیر به اتخاذ تدابیر ویژه برای حفظ ثبات معیشتی و تأمین نیازهای اساسی مردم هستند. تجربه هشت سال دفاع مقدس (۱۳۵۹–۱۳۶۷) یکی از نمونه‌های موفق در مدیریت شرایط اضطراری اقتصادی است. در آن دوران، با وجود حملات مستمر به زیرساخت‌های حیاتی کشور و محدودیت‌های شدید اقتصادی، مسئولان وقت با اجرای سیاست‌های هدفمند و برنامه‌ریزی منسجم، از بروز بحران گسترده در تأمین کالاهای اساسی جلوگیری کردند.
امین دلیری، عضو شورای عالی قیمت‌ها و هیئت تثبیت قیمت‌ها در دوران جنگ تحمیلی، در گفت‌وگویی با مرور آن تجربه تاریخی، به نکات مهمی درباره مدیریت امروز اقتصاد کشور اشاره می‌کند.
از جبهه جنگ تا صف فروشگاه: چگونه کشور در تأمین کالا شکست نخورد؟
دلیری با اشاره به دشواری‌های دوران جنگ تحمیلی می‌گوید:
«در آن زمان بسیاری از مراکز تولیدی، انبارها، بنادر و مسیرهای حمل‌ونقل هدف حملات دشمن قرار گرفتند. با این حال، به کمک سیاست سهمیه‌بندی، قیمت‌گذاری تثبیتی و توزیع هدفمند کالا، مردم دچار کمبود جدی اقلام ضروری نشدند.»
وی تأکید می‌کند که نظام توزیع سهمیه‌ای، با اتکا بر دفاتر خانوار و شبکه‌های تعاونی، یکی از نقاط قوت آن دوران بود که ضمن کنترل قیمت‌ها، مانع شکل‌گیری بازار سیاه شد.
به گفته دلیری، ایران در مقایسه با دوران جنگ، امروز از توانمندی‌های بیشتری در حوزه تولید کالاهای اساسی برخوردار است. او می‌گوید:
«ما امروز در بسیاری از زمینه‌ها، به‌ویژه در تولید محصولات کشاورزی و صنایع تبدیلی، به سطح بالاتری از خودکفایی رسیده‌ایم. ضمن اینکه زیرساخت‌های فناورانه مانند سامانه‌های اطلاعاتی، شبکه‌های توزیع هوشمند و ابزارهای دیجیتال که آن زمان وجود نداشت، امروز در اختیار دولت است.»
وی تأکید می‌کند که سطح آسیب‌پذیری کشور در حوزه امنیت غذایی اکنون به‌مراتب پایین‌تر از گذشته است، به‌شرط آن‌که با تدبیر عمل شود.
یکی از راهکارهایی که دلیری به آن اشاره می‌کند، اجرای نظام کالابرگ الکترونیکی به جای یارانه نقدی است. وی معتقد است این طرح می‌تواند با استفاده از ظرفیت سامانه‌های موجود و بدون نیاز به تخصیص منابع مالی اضافی، اجرای موفقی داشته باشد:
«این کالاها با ارز ترجیحی ۲۸,۵۰۰ تومانی وارد شده‌اند. هزینه‌های جانبی مانند حمل‌ونقل، بیمه و انبارداری هم نهایتاً ۲۰ تا ۳۰ درصد به قیمت تمام‌شده می‌افزایند. بنابراین، دولت می‌تواند این اقلام را با نرخ تثبیت‌شده، از طریق فروشگاه‌های زنجیره‌ای، تعاونی‌های کارگری و کارمندی، و شبکه‌های محلی، در اختیار مردم قرار دهد.»
او تأکید دارد که اجرای این طرح نباید با پرداخت یارانه نقدی مضاعف همراه باشد، بلکه باید بر پایه قیمت‌گذاری هدفمند و توزیع کنترل‌شده بنا شود.
از نگاه دلیری، تفاوت عمده ایران امروز با دوران جنگ در وجود زیرساخت‌های الکترونیکی و سامانه‌های شفاف‌سازی زنجیره تأمین است:
«امروز می‌توان از لحظه واردات کالا تا زمان توزیع در فروشگاه، همه مراحل را رصد و مدیریت کرد. سامانه‌هایی که اکنون بین نهادهای مرتبط لینک شده‌اند، می‌توانند ابزار اصلی اجرای عدالت اقتصادی باشند.»
وی معتقد است که توزیع کالابرگ دیجیتال با قیمت تثبیت‌شده، ضمن کاهش فشار تورمی، می‌تواند مانع شکل‌گیری بازار سیاه شده و سطح رفاه نسبی خانوارها را افزایش دهد.
در شرایط ویژه کنونی، چه به لحاظ فشارهای اقتصادی خارجی و چه شرایط منطقه‌ای، بازخوانی تجربیات موفق گذشته می‌تواند چراغ راه آینده باشد. آن‌گونه که دلیری می‌گوید،
«ما در دوران جنگ با امکانات اندک ولی اراده‌ای قوی، توانستیم معیشت مردم را حفظ کنیم. امروز، با منابع بیشتر و ابزارهای پیشرفته‌تر، این کار حتی آسان‌تر است؛ به‌شرطی که تدبیر جایگزین شعار شود.»
در نهایت، اگر دولت بتواند سیاست‌های هدفمند در حوزه قیمت‌گذاری، توزیع و حمایت معیشتی را با رویکردهای فناورانه پیوند بزند، نه‌تنها از بحران‌ها عبور خواهد کرد بلکه می‌تواند الگوی نوینی از تاب‌آوری اقتصادی بومی را به نمایش بگذارد.
طرح یارانه معیشتی کالابرگ که از اسفند ۱۴۰۳ برای حمایت معیشتی دهک‌های پایین درآمدی آغاز شد، حالا در روز‌های پایانی مهلت استفاده از اعتبار دو مرحله اول قرار دارد. خانوار‌های مشمول تا پایان خرداد ۱۴۰۴ فرصت دارند از این اعتبار برای خرید ۱۱ قلم کالای اساسی استفاده کنند، وگرنه موجودی آنها از بین خواهد رفت.
در دو مرحله ابتدایی، به سرپرستان خانوار‌های دهک‌های یک تا سه درآمدی، نفری ۵۰۰ هزار تومان و برای دهک‌های چهار تا هفت، نفری ۳۵۰ هزار تومان اعتبار تخصیص یافت. این اعتبار برای خرید اقلامی مانند لبنیات، پروتئین و خواربار قابل استفاده بود. اگر خرید از سقف تعیین‌شده بیشتر شود، مابه‌التفاوت باید توسط خریدار پرداخت شود.
در حالی که برخی مقامات از آغاز مرحله سوم در خرداد یا ایام عید غدیر خبر داده بودند، رئیس سازمان برنامه و بودجه اعلام کرده که به دلیل کمبود منابع مالی، این مرحله به تعویق افتاده است. احتمال اجرای مرحله سوم در تیرماه وجود دارد، اما هنوز تاریخ دقیقی مشخص نشده است.
سخنگوی دولت تأیید کرده که بخشی از منابع مرحله سوم تأمین شده، اما بودجه کامل هنوز فراهم نیست. وزیر رفاه پیشنهاد داده که ۱۲ همت از منابع باقی‌مانده دو مرحله اول به سه دهک پایین درآمدی اختصاص یابد. رئیس‌جمهور نیز دستور بررسی این پیشنهاد را داده، اما تضاد در اظهارات مقامات، نگرانی‌هایی درباره تداوم این طرح ایجاد کرده است.
طرح کالابرگ الکترونیکی برای میلیون‌ها خانوار کم‌درآمد راه نجاتی برای تأمین نیازهای اساسی بوده است. توقف یا تأخیر در اجرای مرحله سوم می‌تواند فشار معیشتی را بر این خانوارها افزایش دهد، به‌ویژه در شرایطی که تورم همچنان چالش اصلی اقتصاد کشور است
