بازی فکری : شخصی می گوید اگر دیروز پس فردا بود امروز دوشنبه بود آن شخص چه روزی این حرف را زده است؟
معمای «اگر دیروز پس‌فردا بود…» یکی از نمونه‌های برجسته بازی‌های فکری است که ذهن را وادار می‌کند تا از چارچوب زمان خطی و معمول خارج شود و در فضایی فرضی، لایه‌به‌لایه مفهوم زمان را بازسازی کند.
مولف
: آیلار رحمانی
این معما در نگاه اول بسیار ساده به نظر می‌رسد، اما در واقع از قوانین جابه‌جایی زمان استفاده می‌کند تا فرد را درگیر تحلیل منطقی کند. طرح معما چنین است: «شخصی می‌گوید اگر دیروز پس‌فردا بود، امروز دوشنبه بود. آن شخص چه روزی این حرف را زده است؟»
برای پاسخ دادن به چنین پرسشی، لازم است جمله‌ی اصلی را دقیق و مرحله‌ای باز کنیم. جمله دارای یک فرض شرطی است: اگر دیروز، پس‌فردا بود، آنگاه امروز دوشنبه بود. این جمله به این معناست که گوینده، بر پایه یک حالت خیالی از زمان، نتیجه‌گیری می‌کند. بنابراین نخست باید بفهمیم که این وضعیت خیالی چه تغییری در ساختار زمانی ایجاد می‌کند، سپس اثر آن را روی روز «امروز» بررسی کنیم.
در زمان واقعی، «دیروز» یک روز قبل از امروز است و «پس‌فردا» دو روز بعد از امروز. اما در جمله گوینده، این دو روز با هم برابر فرض شده‌اند. یعنی «دیروز = پس‌فردا». برای اینکه چنین برابری‌ای ممکن باشد، باید فاصله میان آن‌ها صفر شود؛ در حالی که در زمان واقعی این فاصله سه روز است: دیروز (-۱)، امروز (۰)، فردا (+۱)، پس‌فردا (+۲). حال اگر دیروز با پس‌فردا برابر شود، یعنی -۱ = +۲. این تساوی تنها در یک حالت ممکن است: زمانی که روز «امروز» در حالت واقعی، سه روز با همان «فرد خیالی» اختلاف داشته باشد. بنابراین باید بررسی کنیم که این تغییر خیالی چه روزی را به عنوان «امروز» معرفی می‌کند.
اما ساده‌ترین راه تحلیل، استفاده از جایگذاری با منطق بازی‌های زمانی است. فرض گوینده این است: اگر دیروز پس‌فردا بود، امروز دوشنبه بود. یعنی در آن جهان فرضی، امروز دوشنبه است. از طرفی، در آن جهان فرضی، دیروز و پس‌فردا یکی هستند. بنابراین سه روز حرکت زمانی خوشه‌وار می‌شود و یک جور چرخش سه‌روزه اتفاق می‌افتد. در واقع، زمانی که دیروز تبدیل به پس‌فردا می‌شود، یعنی سه روز به عقب یا جلو در زمان جابه‌جا شده‌اند. بنابر این قانون، «امروزِ واقعی» باید سه روز با «امروز خیالی» اختلاف داشته باشد.
*
*
*
*
هنوز پاسخ را پیدا نکردی؟ بهتره بیشتر فکر کنی! شما در معما یا چیستانی که امروز با آن روبرو هستید می توانید ضریب هوشی خود را محک بزنید.
*
*
*
*
پاسخ معما شخصی می گوید اگر دیروز پس فردا بود امروز دوشنبه بود آن شخص چه روزی این حرف را زده است؟
«جمعه»
