اگر صبح‌ها قند خونتان بالاست، گرفتار این پدیده مرموز شده‌اید! | راز قند خون بالای صبح‌ها مشخص شد
اگر صبح‌ها با قند خون بالا بیدار می‌شوید، شاید گرفتار «پدیده داون» باشید. علت، علائم و راه‌های کنترل افزایش قند خون صبحگاهی را اینجا بخوانید.
مولف
: نگار چمنی
یکی از مشکلات شایع میان بیماران مبتلا به دیابت، بالا بودن سطح قند خون در ساعات ابتدایی روز است. بسیاری از بیماران گزارش می‌کنند که شب قبل قند خونشان در محدوده طبیعی بوده، اما صبح هنگام بیدار شدن، با عددی بالاتر از حد انتظار مواجه می‌شوند. این وضعیت به‌طور علمی «پدیده داون» یا پدیده سحرگاهی نام دارد و تحقیقات نشان می‌دهد بیش از نیمی از افراد مبتلا به دیابت نوع اول و دوم، آن را تجربه می‌کنند.
پدیده داون چیست؟
پدیده داون به افزایش تدریجی سطح قند خون بین ساعات ۴ تا ۸ صبح گفته می‌شود. در این زمان بدن به‌طور طبیعی برای بیدار شدن و آغاز فعالیت روزانه هورمون‌هایی مانند کورتیزول، آدرنالین و هورمون رشد ترشح می‌کند. این هورمون‌ها مقاومت بدن به انسولین را افزایش می‌دهند و در نتیجه، قند خون صبحگاهی بالا می‌رود. برای افراد سالم، ترشح انسولین کافی مانع از بالا رفتن قند خون می‌شود، اما در بیماران دیابتی این سازوکار به‌درستی عمل نمی‌کند.
چرا این اتفاق رخ می‌دهد؟
عوامل متعددی در بروز پدیده داون نقش دارند:
کاهش اثر انسولین در طول شب: انسولینی که قبل از خواب تزریق یا مصرف می‌شود، ممکن است تا صبح اثر کافی نداشته باشد.
ترشح هورمون‌های صبحگاهی: بدن برای آماده شدن جهت فعالیت روزانه، هورمون‌هایی ترشح می‌کند که سطح گلوکز را بالا می‌برند.
مقاومت به انسولین: افراد مبتلا به دیابت نوع دوم معمولاً حساسیت کمتری به انسولین دارند و در نتیجه، افزایش قند خون صبحگاهی شدت بیشتری پیدا می‌کند.
تفاوت پدیده داون با اثر سوموگی
باید توجه داشت که پدیده داون با اثر سوموگی یا «هیپوگلیسمی برگشتی» متفاوت است. در اثر سوموگی، فرد شب دچار افت قند خون می‌شود و بدن برای جبران، قند خون را به شدت بالا می‌برد. تشخیص تفاوت این دو حالت اهمیت زیادی دارد زیرا نوع درمان آن‌ها متفاوت است.
علائم افزایش قند خون صبحگاهی
احساس تشنگی شدید پس از بیدار شدن
خشکی دهان
خستگی غیرمعمول
سردرد صبحگاهی
بالا بودن عدد قند خون ناشتا در دستگاه گلوکومتر
چگونه می‌توان پدیده داون را کنترل کرد؟
برای مدیریت این مشکل، چند راهکار عملی و علمی پیشنهاد می‌شود:
۱. بررسی قند خون در ساعات مختلف شب
اندازه‌گیری قند خون حوالی ساعت ۳ بامداد می‌تواند نشان دهد که علت افزایش صبحگاهی ناشی از پدیده داون است یا اثر سوموگی. اگر قند خون در آن زمان طبیعی یا بالا باشد و صبح باز هم افزایش یابد، احتمال پدیده داون بیشتر است.
۲. اصلاح زمان و مقدار داروی دیابت
پزشک ممکن است توصیه کند که زمان مصرف انسولین یا داروهای خوراکی تغییر کند. استفاده از انسولین‌های طولانی‌اثر پیش از خواب یا تغییر دوز داروها می‌تواند مفید باشد.
۳. تغذیه صحیح قبل از خواب
مصرف وعده‌های سنگین یا غذاهای پرکربوهیدرات پیش از خواب، احتمال افزایش قند خون صبحگاهی را بیشتر می‌کند. بهتر است شام سبک و سرشار از پروتئین مصرف شود.
۴. ورزش منظم
فعالیت بدنی منظم به بهبود حساسیت بدن نسبت به انسولین کمک می‌کند و می‌تواند از شدت پدیده داون بکاهد. البته ورزش شدید پیش از خواب توصیه نمی‌شود.
۵. مشاوره با پزشک
در نهایت، کنترل دقیق قند خون صبحگاهی بدون راهنمایی پزشک دشوار است. متخصص غدد یا پزشک معالج می‌تواند با تنظیم دوز انسولین یا داروهای خوراکی بهترین راهکار را ارائه دهد.
پیامدهای بی‌توجهی به پدیده داون
اگر قند خون صبحگاهی به‌طور مداوم بالا بماند، خطر بروز عوارض دیابت افزایش می‌یابد. این عوارض شامل آسیب به کلیه‌ها، مشکلات قلبی و عروقی، ضعف بینایی و آسیب به اعصاب محیطی است. بنابراین، شناسایی و کنترل به‌موقع این وضعیت از اهمیت حیاتی برخوردار است.
سخن پایانی
پدیده داون یکی از شایع‌ترین مشکلات بیماران دیابتی است که خود را با افزایش قند خون در ساعات اولیه صبح نشان می‌دهد. علت اصلی آن ترشح هورمون‌های صبحگاهی و کاهش اثر انسولین در طول شب است. تشخیص درست و تمایز آن با اثر سوموگی، کلید اصلی درمان است. با اصلاح شیوه زندگی، کنترل تغذیه، مصرف صحیح داروها و پیگیری منظم پزشکی، می‌توان این مشکل را مدیریت کرد و خطر عوارض دیابت را به حداقل رساند.
