واریز ۵۰۰ هزار تومان برای هر نفر؛ کالابرگ یارانه‌ای آبان از راه رسید
بر اساس اعلام رسمی احد رستمی، رئیس مرکز اطلاعات و رفاه ایرانیان، فاز جدید و گسترده‌تری از طرح «کالابرگ الکترونیکی» از ماه آبان ۱۴۰۴ به‌صورت استانی و تدریجی به اجرا درمی‌آید.
مولف
: محسن کریمی
این طرح، در چارچوب سیاست دولت برای هدفمند کردن یارانه‌ها و حفظ قدرت خرید خانوارهای کم‌درآمد، طراحی شده است. او گفت این برنامه با هدف جایگزینی یارانه‌های نقدی پراکنده با ساختاری اعتباری و متمرکز برای تأمین کالاهای اساسی اجرا خواهد شد.
رستمی تأکید کرد که روند پالایش و حذف یارانه‌بگیران پردرآمد با جدیت ادامه دارد و تاکنون یارانه نقدی ۲ میلیون خانوار حذف شده است. او افزود از این تعداد، حدود ۱۸۰ هزار نفر اعتراض رسمی خود را از طریق سامانه‌های تعیین‌شده ثبت کرده‌اند و سیستم اعتراض فعال است.
به‌گفته او، در بررسی اعتراضات، معمولاً بین ۵ تا ۸ درصد از موارد مورد تأیید مجدد قرار می‌گیرند و یارانه‌شان بازگردانده می‌شود. این امکان پیش‌بینی شده است تا کسانی که به اشتباه حذف شده‌اند، امکان احقاق حق داشته باشند.
طبق قانون بودجه سال ۱۴۰۴، حذف یارانه نقدی سه دهک بالاتر (دهک‌های ۸، ۹ و ۱۰) یکی از تکالیف دولت است و منابع آزادشده از این حذف‌ها به تأمین مالی طرح کالابرگ تخصیص داده می‌شود.
همچنین گفته می‌شود که روند حذف یارانه تا پایان سال جاری ادامه خواهد داشت و دهک‌بندی درآمدی خانوارها به‌طور مرتب با اطلاعات جدیدی که از سازمان‌هایی مانند سازمان امور مالیاتی و تأمین اجتماعی دریافت می‌شود به‌روزرسانی خواهد گشت، تا یارانه به طور دقیق به جامعه هدف برسد.
در فاز تازه، طرح کالابرگ به‌صورت استانی و مرحله‌ای در سراسر کشور اجرا خواهد شد و پوشش جغرافیایی آن گسترش می‌یابد. همچنان تمرکز بر هفت دهک کم‌درآمد جامعه خواهد بود.
میزان اعتبار کالابرگ برای افراد واجد شرایط طبق دهک‌بندی به شرح زیر تعیین شده است:
دهک‌های ۱ تا ۳ (پایین‌ترین دهک‌ها): ۵۰۰ هزار تومان اعتبار ماهانه به ازای هر نفر
دهک‌های ۴ تا ۷ (دهک‌های میانی کم‌درآمد): ۳۵۰ هزار تومان اعتبار ماهانه به ازای هر نفر
این مبالغ به‌صورت الکترونیکی به کارت سرپرست خانوار شارژ خواهد شد.
توجه داشته باشید که اعتبار کالابرگ فقط در خرید ۱۳ قلم کالای اساسی مصوب قابل استفاده است. این اقلام به دقت انتخاب شده‌اند تا سبد غذایی خانوارهای تحت پوشش را پوشش دهند؛ از جمله شیر، پنیر، ماست، تخم‌مرغ، گوشت (گوساله، مرغ، بوقلمون)، روغن مایع، ماکارونی، برنج، شکر و حبوبات.
شبکه توزیع کالاها شامل بیش از ۲۶۰ هزار فروشگاه طرف قرارداد در سراسر کشور است. نرم‌افزار مخصوص کالابرگ به کاربران امکان می‌دهد میزان تراکنش‌ها، مانده اعتبار و نشانی نزدیک‌ترین فروشگاه را مشاهده کنند.
به منظور کاهش فشار زمانی بر خانوارها، معمولاً اعتبار شارژ شده تا سه ماه پس از شارژ فعال باقی می‌ماند تا مصرف‌کنندگان فرصت کافی برای استفاده داشته باشند.
علاوه بر این، به‌دلیل تفاوت الگوی مصرف در مناطق جنوبی کشور، مصوب شده است که ساکنان این مناطق بتوانند بخشی از اعتبار را برای خرید ماهی نیز استفاده کنند، اگرچه ماهی جزء ۱۳ قلم اصلی در سطح ملی نیست.
دولت و مجلس در جلسات مشترک در سازمان برنامه و بودجه در حال بررسی سازوکارهای دقیق برای اجرای کامل کالابرگ و کنترل بازار هستند تا از افزایش ناگهانی قیمت‌ها جلوگیری شود.
راهکارهای دولت برای کنترل قیمت‌ها
دولت و مجلس در جلسات مشترک با سازمان برنامه و بودجه، در حال بررسی مکانیزم‌های دقیقی برای اجرای کامل کالابرگ و حفظ ثبات قیمت‌ها در ماه‌های پیش رو هستند. در این زمینه دو سناریو مطرح شده است:
در این سناریو، نرخ مبنای تخصیص یارانه‌ها برای تولیدکنندگان و واردکنندگان کالاهای اساسی ثابت نگه داشته می‌شود (مثلاً ارز به نرخ ۲۸۵۰۰ تومان). اما چالش اصلی این روش آن است که در عمل توان کنترل قیمت نهایی برای مصرف‌کننده را ندارد.
سناریویی که به نظر می‌رسد دولت در بلندمدت آن را دنبال کند. در این روش، تمرکز بر حفظ ارزش واقعی اعتبار کالابرگ در مقابل نوسانات نرخ ارز است. یعنی صرف نظر از تغییر قیمت‌های عمده، خانوارها بتوانند مقدار ثابتی از کالاها را با قیمتی مشخص خریداری کنند. در این مدل، سهمیه مشخصی برای هر کالا تعریف می‌شود (مثلاً ۱٫۵ کیلوگرم مرغ در ماه با قیمت ثابت X تومان). اگر خانوار بیش از سهمیه خرید کند، تفاوت با قیمت بازار محاسبه خواهد شد.
در فاز آبان، اجرای کالابرگ طبق سازوکار فعلی ادامه خواهد یافت:
دهک‌های ۱ تا ۳: ۵۰۰ هزار تومان
دهک‌های ۴ تا ۷: ۳۵۰ هزار تومان
اجرای موقت این نسخه تا تعیین مدل نهایی ادامه خواهد داشت. دولت و مجلس در حال نهایی‌کردن مدل جدیدی هستند که ارزش ریالی سبد غذایی خانوارها را در برابر تورم تثبیت کند. پس از تصویب نهایی، احتمال دارد از آذر ماه به بعد اجرایی شود.
از حیث منابع مالی، تخمین زده شده است که تأمین اعتبار لازم برای پوشش خانوارهای هدف در این فاز به حدود ۲۸ همت (۲۸ هزار میلیارد تومان) در ماه برسد، رقمی که گستردگی و اهمیت طرح حمایتی دولت را نشان می‌دهد.
اجرای گسترده فاز جدید کالابرگ الکترونیکی از آبان ماه، گامی اساسی در جهت تحول یارانه‌ای در ایران محسوب می‌شود. با حذف یارانه نقدی برای دهک‌های پردرآمد، افزایش اعتبار حمایتی برای دهک‌های پایین‌تر، تغییر سبد کالایی و افزودن اقلام منطقه‌ای، هدف دولت این است که منابع عمومی را به شکلی هوشمندتر و هدفمندتر به حمایت از اقشار آسیب‌پذیر اختصاص دهد. روند اعتراض و بازنگری نیز نشان می‌دهد که دولت تلاش دارد عدالت اجرای این سیاست‌ها را حفظ کند. اگر مدل نهایی جدیدی به تصویب برسد، ممکن است رویکرد درآمدی یارانه‌ها را در ایران به‌طور بنیادین تغییر دهد.
