دو جدید واگذاری زمین رایگان دولتی ؛ واگذاری مسکن اجاره ای دولت به اقشار کم درآمد
تأمین مسکن برای متقاضیان، نه‌تنها یک مطالبه فردی بلکه یک ضرورت اجتماعی، اقتصادی و حتی امنیتی محسوب می‌شود.
مولف
: محسن کریمی
این روزها تأمین مسکن به یکی از جدی‌ترین دغدغه‌های خانوارهای ایرانی تبدیل شده و بسیاری از متقاضیان امیدوارند که برنامه‌های حمایتی دولت بتواند آنها را از چرخه بی‌پایان اجاره‌نشینی نجات دهد؛ نیازی حیاتی که دیگر تنها یک مطالبه اقتصادی نیست، بلکه به یکی از اصلی‌ترین مؤلفه‌های آرامش، ثبات و آینده‌سازی برای خانواده‌ها بدل شده است.
خانه داشتن، بنیانی‌ترین نیاز هر خانواده برای شکل‌گیری آرامش، ثبات روانی، برنامه‌ریزی بلندمدت و مشارکت مؤثر در جامعه است. بدون دسترسی به مسکن مناسب، بسیاری از ابعاد زندگی شهروندان مختل می‌شود؛ از تشکیل خانواده گرفته تا ثبات شغلی و کاهش آسیب‌های اجتماعی.
مسکن‌دار شدن برای اقشار متوسط و کم‌درآمد فرصتی ایجاد می‌کند تا از چرخه بی‌پایان اجاره‌نشینی خارج شده و منابع مالی خود را به جای پرداخت مستمر هزینه اجاره، در مسیر دارایی و سرمایه‌سازی قرار دهند. این موضوع به بهبود قدرت اقتصادی خانوار، افزایش انگیزه برای پس‌انداز و ارتقای کیفیت زندگی کمک می‌کند. در مقابل، ناتوانی در خرید مسکن یا حتی دسترسی به واحد اجاره‌ای پایدار، باعث افزایش فشار روانی، افت بهره‌وری شغلی و کاهش امید به آینده می‌شود.
از منظر توسعه‌ای نیز سرمایه‌گذاری در تأمین مسکن، موتور محرک اقتصاد محسوب می‌شود. ساخت‌وساز، ده‌ها صنعت وابسته را فعال و هزاران فرصت شغلی مستقیم و غیرمستقیم ایجاد می‌کند. بنابراین حمایت از متقاضیان و فراهم کردن امکان خانه‌دار شدن آنها تنها یک اقدام رفاهی نیست، بلکه یک سیاست توسعه‌ای و ضد رکود اقتصادی است.
در سطح کلان، دسترسی عادلانه به مسکن می‌تواند از شکل‌گیری شکاف طبقاتی، مهاجرت بی‌رویه به حاشیه شهرها، رشد سکونتگاه‌های غیررسمی و آسیب‌های اجتماعی جلوگیری کند. وقتی شهروندان به احساس مالکیت و ثبات می‌رسند، مشارکت بیشتری در فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی خواهند داشت و به پایداری جامعه کمک می‌کنند. به همین دلیل تأمین مسکن مناسب برای متقاضیان باید نه به عنوان یک پروژه مقطعی، بلکه به عنوان یک استراتژی دائمی و بلندمدت در برنامه‌ریزی ملی تعریف شود.
مدیرعامل سازمان ملی زمین و مسکن گفت: در سه ماه اخیر بیش از ۲۵ هزار مورد تامین زمین برای متقاضیان طرح جوانی جمعیت را افزایش دادیم.
علی نبیان ۲۴ آبان در جلسه شورای اداری استان کرمان اظهار کرد: در حوزه ساخت مسکن ملی، در برخی شهرها تامین زمین به راحتی انحام شده و بعضی نقاط در مسیر بروکراسی اداری مشکل دارند.
وی با اشاره به اقدامات انجام شده در بحث جوانی جمعیت افزود: در سه ماه اخیر بیش از ۲۵ هزار مورد تامین زمین برای متقاضیان طرح جوانی جمعیت را افزایش دادیم و برنامه این است تا پایان سال تامین زمین در این حوزه به همین عدد افزایش یابد.
نبیان گفت: یکی دیگر از دغدغه‌های ما این است که آماده‌سازی اراضی انجام شود و اکنون همزمان با دغدغه مسکن در زمینه فضای آموزشی نیز دغدغه داریم و مدرسه می‌سازیم.
معاون وزیر راه و شهرسازی اظهار کرد: تفاهمنامه‌ای با فرمانده فراجا برای ساخت مسکن داشتیم که تامین زمین و ۴۰ درصد منابع از طرف ما و ۶۰ درصد از سوی فراجا تامین شود.
برنامه مسکن استیجاری بعد از گذشت دهه‌ها از طرح آن احتمالا قرار است وارد فاز اجرایی شود؛ وزیر راه و شهرسازی در خبر جدیدی اعلام کرده تملک واحدهای مسکونی برای واگذاری به مستاجران آغاز شده و قصد داریم تا پایان سال ۱۰ هزار واحد مسکونی استیجاری را خریداری کنیم و در اختیار متقاضیان قرار دهیم.
برنامه مسکن استیجاری در ایران طی دهه‌های اخیر هرازگاهی مطرح شده اما هیچگاه به سرانجام نرسیده است. از سال ۱۳۹۷ نیز این طرح در محافل دولتی و کارشناسی بر سر زبان‌ها افتاد اما به دلایلی همچون کمبود منابع، عدم تمایل بخش خصوصی برای ورود به این عرصه و نبود یک ساز و کار مشخص نتیجه‌ی لازم را در بر نداشته است.
با تشکیل دولت چهاردهم یک بار دیگر موضوع اجاره‌داری حرفه‌ای و مسکن استیجاری مطرح شد. فرزانه صادق - وزیر راه و شهرسازی - اردیبهشت امسال با تاکید بر تنوع در ساخت‌وسازهای بخش مسکن، از برنامه دولت برای تنظیم‌گری در بازار اجاره خبر داد و گفت: مسکن استیجاری در دستور کار قرار گرفته و بخشی از اراضی مورد نیاز برای این نوع از مسکن توسط دولت تأمین می‌شود و با اولویت در اختیار زوج‌های جوان قرار خواهد گرفت.
وزارت راه و شهرسازی با محوریت معاونت مسکن و ساختمان در این زمینه همکاری‌های بین‌المللی را برای استفاده از تجارب دیگر کشورها در بحث مسکن استیجاری آغاز کرده است. در همین راستا اوایل شهریور امسال نشست مشترک مسئولان وزارت راه و شهرسازی ایران و کره جنوبی برای بررسی تجربه کشور کره جنوبی در حوزه اجاره‌داری حرفه‌ای و تامین مسکن استیجاری با اولویت دهک‌های کم‌درآمد در محل وزارت راه و شهرسازی برگزار شد.
اواخر شهریور ۱۴۰۴ نیز جزئیات عرضه مسکن استیجاری با دو مدل «تامین واحدهای مسکونی آماده» و «ساخت مسکن استیجاری» برای زوج‌های جوان که طی پنج سال اخیر ازدواج کرده‌اند، با حضور وزیر راه و شهرسازی به تصویب رسید.
حبیب الله طاهرخانی ـ معاون مسکن و ساختمان وزیر راه و شهرسازی ـ با تاکید بر اهمیت تامین مسکن استیجاری برای پاسخ به نیاز طیفی از متقاضیان مسکن، اعلام کرد: دستورالعمل ماده ۶ بسته مدیریت بازار اجاره مسکن، با هدف تامین مسکن استیجاری برای زوج‌های جوان که حداکثر طی ۵ سال اخیر ازدواج کرده‌اند، تهیه شده است. در قالب این دستورالعمل به دنبال آن هستیم تا فرآیند راه‌اندازی بازار استیجار عمومی مسکن تسهیل شود.
به گفته حبیب‌اله طاهرخانی، تامین مسکن اجاره‌ای در قالب سیاست استیجار عمومی، با دو مدل «تامین واحدهای مسکونی آماده» و «ساخت مسکن استیجاری» با استفاده از منابع داخلی وزارت راه و شهرسازی، به منظور عرضه به بازار اجاره با محوریت زوج‌های جوان که حداکثر طی ۵ سال اخیر ازدواج کرده‌اند، دنبال می‌شود.
شب گذشته نیز فرزانه صادق ـ وزیر راه و شهرسازی ـ در گفت‌وگوی ویژه خبری اعلام کرد: تمام تلاش ما این است که تا پایان سال بتوانیم حداقل ۱۰ هزار واحد استیجاری را در اختیار مردم، خصوصاً زوج‌های جوان، قرار دهیم. در حال حاضر خرید این واحدها آغاز شده و امیدواریم تا پایان سال به هدف‌گذاری ۱۰ هزار واحد برسیم. واحدهایی که خریداری می‌شوند با اجاره‌بهای کمتر، پول پیش پایین‌تر و امنیت سکونتی بیشتر به متقاضیان واگذار خواهند شد.
وی همچنین با اشاره به روند کاهشی رشد نقطه به نقطه اجاره‌بها از فروردین‌ماه امسال نسبت به تورم اظهار کرد: بسته استیجاری که قبل از عید وعده داده بودیم و پس از آن مصوبه شورای عالی مسکن را گرفت، شامل محورهای مختلفی بود. یکی از این محورها افزایش تسهیلات اجاره برای دهک‌های پایین بود که به‌صورت قرض‌الحسنه پرداخت می‌شود و عدد آن نیز نسبت به گذشته بهبود یافته است. هم اکنون تسهیلات بخش اجاره از عدد ۸۰ همتی به ۲۰۰ همت ارتقا یافته است.
به گفته صادق، در کنار تسهیلات و ثبت‌نام‌های انجام‌شده، حدود ۸۰ همت وام نیز تاکنون پرداخت شده است. بخش دیگر بسته استیجاری، ورود وزارت راه و شهرسازی به حوزه واحدهای اجاره‌ای بود؛ به‌ویژه در کلان‌شهرها و مراکز استان‌ها برای خانواده‌ها و زوج‌های جوان. در این طرح واحدهایی خریداری می‌شود تا به‌صورت اجاره‌ای در اختیار مردم قرار گیرد.
وی با اشاره به منابع مالی این طرح گفت: بخش اعظم منابع مورد نیاز از آورده‌های داخلی وزارت راه و شهرسازی تأمین می‌شود. برخی از واحدهای سازمانی وزارتخانه، به‌ویژه در مناطق شمالی کشور، فروخته شده و در ازای آن واحدهای کوچک‌تری برای استفاده زوج‌های جوان خریداری می‌شود.
بنابراین گزارش در طرح مسکن استیجاری که دولت چهاردهم دنبال می‌کند از محل اراضی، املاک و مستغلات و همچنین منابع وزارت راه و شهرسازی برای تامین و عرضه مسکن استیجاری استفاده می‌شود و واحدهای مسکونی حاصل از آن به صورت اجاره‌ای به زوج‌های جوان فاقد مسکن برای مدت مشخص و با اجاره‌بهای پایین‌تر از نرخ بازار واگذار می‌شود.
سازنده‌ها و مالکانی که در مناطق هدف وزارت راه و شهرسازی برای تامین مسکن استیجاری واحد مسکونی تمام شده یا نیمه‌تمام با پیشرفت فیزیکی بالا دارند، نیز به دلیل شرایط رکود حاکم بر بازار و افت تقاضا، از تهاتر یا فروش املاک خود به وزارت راه و شهرسازی استقبال می‌کنند.
تمرکز وزارتخانه عرضه واحدهای استیجاری در استطاعت با مساحت کمتر از ۱۰۰ مترمربع است. همچنین قرار است بخشی از برنامه تامین مسکن کارگران در قالب استیجار عمومی انجام شود و بخش دیگری از طرح به صورت عرضه مسکن ملکی به واجدان شرایط تحقق یابد.
