معیار جدید دهک‌بندی یارانه اعلام شد ؛ تعیین دهک یارانه بازنشستگان با معیار جدید
اضافه شدن شاخص «خرید خرد» به معیارهای دهک‌بندی یارانه نقدی؛ خانوارهایی که میانگین هزینه ماهانه خرید خرد و اجاره‌بهایشان طی شش ماه بالای ۵۰ میلیون تومان باشد، در دهک‌های بالای درآمدی قرار گرفته و یارانه نقدی آنها حذف خواهد شد.
مولف
: محسن کریمی
دولت شاخص نوینی به نام «خرید خرد» را به معیارهای دهک‌بندی یارانه نقدی اضافه کرده است. بر اساس این شاخص، خانوارهای سه‌نفره‌ای که میانگین ماهانه خرید خرد و اجاره‌بهایشان در شش ماه گذشته از ۵۰ میلیون تومان فراتر رود، به دهک‌های بالای درآمدی منتقل شده و یارانه نقدی آنها قطع خواهد شد.
این تغییر با هدف بهبود ارزیابی وضعیت اقتصادی خانوارها و شناسایی دقیق‌تر افراد پردرآمد صورت گرفته است. شاخص خرید خرد، شامل تراکنش‌های انجام شده از طریق کارتخوان‌های فروشگاهی است و به منظور کاهش خطا، میانگین شش‌ماهه این تراکنش‌ها در نظر گرفته می‌شود. این روش دسترسی آسان دولت به داده‌های تراکنش‌ها را فراهم می‌کند.
با ابلاغ این شاخص تازه، معیاری بر اساس تراکنش‌های فروشگاهی برای دهک‌بندی یارانه‌بگیران تعیین شده است. این برنامه با ارزیابی خریدهای خانوارها و اجاره‌بهای آنها، اقدام به شناسایی خانوارهای پردرآمد و حذف آنها از لیست یارانه‌بگیران خواهد کرد. هر خانوار سه‌نفره که درصد متوسط خرید خرد و اجاره ماهانه آن از ۵۰ میلیون تومان بیشتر باشد، از این لیست حذف خواهد شد.
بر اساس طرح جدید، سقف خرید خرد ماهانه برای هر فرد، به ۱۰ میلیون تومان محدود شده است. به همین ترتیب، سقف هزینه مجاز برای یک خانواده سه‌نفره، ماهانه ۳۰ میلیون تومان تعیین شده است. مجموع هزینه‌های خرید خرد و اجاره نیز معیاری برای تعیین دهک اقتصادی خانوار در نظر گرفته می‌شود.
تشخیص درآمد واقعی خانوارها به دلیل عوامل گوناگونی مانند مشاغل متنوع، درآمدهای غیررسمی و عدم شفافیت حساب‌های بانکی، برای دولت دشوار بوده است. به همین دلیل، تصمیم گرفته شده که به جای تمرکز صرف بر درآمد خانوارها، با استفاده از هزینه مصرفی، نمای بهتری از سطح زندگی خانوارها ترسیم شود. به گفته تحلیلگران، خرید خرد نسبت به بررسی گردش حساب، معیاری قابل اتکاتر برای ارزیابی است که به شفاف‌تر کردن دهک‌های درآمدی کمک می‌کند.
در این روش جدید، برای جلوگیری از اثرگذاری خریدهای فصلی یا هزینه‌های ناگهانی بر حذف خانواده‌ها از لیست یارانه‌بگیران، بررسی‌ها بر پایه میانگین شش‌ماهه انجام می‌شود. این تغییر می‌تواند موجب کاهش خطا در نظام دهک‌بندی شود. با این حال، ممکن است موجب اشتباه در شناسایی خانوارهای متوسط شود. زیرا برخی خانواده‌ها به دلیل خریدهای خاص یا پرداخت اجاره‌بها، به اشتباه در دهک‌های بالاتر قرار داده شوند.
تحلیل‌ها نشان داده‌اند که استفاده از شاخص خرید خرد می‌تواند دقت نظام دهک‌بندی اقتصادی را افزایش دهد. اما کارشناسان تاکید دارند که دولت باید پیش از حذف یارانه‌ها ، مکانیزم‌های مربوط به اعتراض و بازبینی اطلاعات را تقویت کند تا عدالت اقتصادی جامعه حفظ شود و از هرگونه اشتباه در طبقه‌بندی جلوگیری شود.
با اجرای طرح‌های حمایتی دولت، از جمله پرداخت یارانه‌ها و کمک‌های معیشتی، تعیین دهک درآمدی هر خانوار اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده است. این امر باعث ایجاد این پرسش می‌شود که بازنشستگان تأمین اجتماعی، با توجه به شرایط معیشتی و درآمدی متفاوتشان، در کدام یک از دهک‌های درآمدی جامعه قرار می‌گیرند؟
این مقاله به ما کمک می‌کند تا با پیچیدگی‌های دهک‌بندی و عوامل مؤثر بر آن در مورد این گروه از افراد آشنا شویم و درک کنیم که چرا نمی‌توان همه آنها را در یک دسته مشخص قرار داد.
مالی 3 نوشت : وضعیت دهک‌بندی بازنشستگان تأمین اجتماعی مانند سایر افراد جامعه، به صورت یکسان نیست و نمی‌توان همه آنها را در یک دهک مشخص قرار داد. دهک‌بندی خانوارها بر اساس معیارهای مختلفی انجام می‌شود که صرفاً به بازنشسته بودن فرد وابسته نیست.
عوامل مؤثر در دهک‌بندی:
میزان حقوق و مستمری: حقوق بازنشستگان تأمین اجتماعی متفاوت است و بر اساس سوابق کاری، شغلی و پرداخت حق بیمه در زمان اشتغال تعیین می‌شود. هر چه حقوق دریافتی بالاتر باشد، احتمال قرارگیری در دهک‌های بالاتر افزایش می‌یابد.
درآمد سایر اعضای خانوار: دهک‌بندی بر اساس مجموع درآمد کل خانوار (سرپرست و افراد تحت تکفل) محاسبه می‌شود. اگر سایر اعضای خانواده درآمد قابل توجهی داشته باشند، دهک خانوار بالاتر خواهد رفت.
دارایی‌ها و اموال: دارایی‌های ثبت‌شده مانند تعداد و ارزش خودرو، املاک مسکونی و تجاری، میزان سپرده‌های بانکی و سود حاصل از آنها، همگی در تعیین دهک خانوار نقش دارند.
گردش حساب بانکی: میزان و تعداد تراکنش‌های بانکی اعضای خانوار نیز یکی از شاخص‌های مهم در دهک‌بندی است.
تعداد اعضای خانوار: نسبت درآمد به تعداد اعضای خانوار نیز در دهک‌بندی مؤثر است. دو خانوار با درآمد یکسان، اما با تعداد نفرات متفاوت، ممکن است در دهک‌های مختلفی قرار بگیرند.
از کجا بفهمیم کدام دهک درآمدی هستیم ؟
برای اینکه متوجه شوید جزو کدام دهک درآمدی هستید، می‌توانید به سامانه‌ای که توسط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی برای این منظور راه‌اندازی شده است، مراجعه کنید.
نحوه استعلام دهک درآمدی:
ورود به سامانه: به وب‌سایت حمایت معیشتی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به نشانی hemayat.mcls.gov.ir مراجعه کنید.
وارد کردن اطلاعات:
کد ملی سرپرست خانوار: کد ملی شخصی که سرپرست خانواده محسوب می‌شود را وارد کنید.
شماره تلفن همراه سرپرست خانوار: شماره موبایلی که به نام سرپرست خانوار است را وارد کنید. (این مرحله برای احراز هویت و ارسال کد تأیید ضروری است).
دریافت کد تأیید: پس از وارد کردن اطلاعات، یک کد تأیید به شماره تلفن همراه شما ارسال می‌شود. این کد را در قسمت مربوطه وارد کنید.
مشاهده وضعیت دهک‌بندی: پس از تأیید، سامانه وضعیت دهک درآمدی خانوار شما را نمایش می‌دهد.
نکات مهم درباره دهک بندی یارانه
در سال ۱۴۰۴، دهک‌بندی یارانه‌ها در ایران همچنان مبنای اصلی تخصیص یارانه‌های نقدی، کالابرگ الکترونیکی و سایر حمایت‌های معیشتی است. در ادامه، نکات مهمی درباره دهک‌بندی یارانه‌ها ارائه می‌شود:
معیارهای دهک‌بندی یارانه‌ها
دهک‌بندی خانوارها بر اساس داده‌های اقتصادی و اجتماعی، از جمله موارد زیر انجام می‌شود:
درآمد ماهانه خانوار
مالکیت املاک و خودروهای لوکس
میزان خرید ماهانه خانوار
تعداد اعضای خانوار و وضعیت تأهل
تراکنش‌های بانکی و دارایی‌های مالی
این اطلاعات از طریق سامانه‌های دولتی مانند «سامانه جامع رفاه ایرانیان» جمع‌آوری و تحلیل می‌شود.
وضعیت یارانه بر اساس دهک‌بندی
بر اساس سیاست‌های فعلی دولت:
دهک‌های ۱ تا ۳: کم‌درآمدترین خانوارها که بیشترین یارانه‌ها را دریافت می‌کنند.
دهک‌های ۴ تا ۷: خانوارهای با درآمد متوسط که یارانه کمتری دریافت می‌کنند.
دهک‌های ۸ تا ۱۰: خانوارهای پردرآمد که ممکن است از دریافت یارانه‌ها محروم باشند.
در سال ۱۴۰۴، بیش از ۷۵۰ هزار نفر از فهرست دریافت‌کنندگان یارانه نقدی حذف شده‌اند.
سوالات متداول
آیا همه بازنشستگان تأمین اجتماعی در یک دهک درآمدی هستند؟
خیر، بازنشستگان تأمین اجتماعی نیز مانند سایر افراد جامعه بر اساس معیارهای مختلف در دهک‌های متفاوتی قرار می‌گیرند.
چه عواملی در دهک‌بندی بازنشستگان تأثیرگذار است؟
میزان حقوق بازنشستگی، درآمد سایر اعضای خانوار، دارایی‌ها (مانند خودرو و املاک) و تعداد اعضای خانوار از عوامل اصلی هستند.
آیا صرف بازنشسته بودن تأثیری در دهک‌بندی دارد؟
خیر، صرف بازنشسته بودن به معنی قرار گرفتن در دهک خاصی نیست؛ مجموع درآمد و دارایی خانوار تعیین‌کننده است.
بازنشستگانی که حقوق حداقلی می‌گیرند در کدام دهک قرار می‌گیرند؟
معمولاً بازنشستگانی که حقوق حداقلی دارند و درآمد یا دارایی دیگری ندارند، در دهک‌های پایین‌تر (۱ تا ۵) قرار می‌گیرند.
آیا بازنشستگان دارای درآمد بالا هم در دهک‌های پایین قرار می‌گیرند؟
خیر، اگر حقوق بازنشستگی بالا باشد یا درآمد و دارایی دیگری (مثل اجاره ملک) داشته باشند، در دهک‌های میانی یا بالا قرار می‌گیرند.
از کجا می‌توانیم دهک درآمدی خود را استعلام کنیم؟
از طریق سامانه حمایت معیشتی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به نشانی hemayat.mcls.gov.ir می‌توانید استعلام بگیرید.
برای استعلام دهک به چه اطلاعاتی نیاز داریم؟
کد ملی و شماره تلفن همراه (که به نام خود سرپرست خانوار باشد) سرپرست خانوار لازم است.
دهک‌بندی هر چند وقت یکبار به‌روزرسانی می‌شود؟
دهک‌بندی‌ها به صورت دوره‌ای و منظم (معمولاً هر چند ماه یکبار) به‌روزرسانی می‌شوند.
آیا می‌توان به دهک‌بندی اعتراض کرد؟
بله، در صورت اعتراض می‌توانید از طریق همان سامانه یا با شماره گویای ۱۴۲۸ درخواست بازبینی ثبت کنید.
دهک‌بندی برای بازنشستگان چه اهمیتی دارد؟
دهک‌بندی برای تعیین مشمولیت دریافت یارانه‌های نقدی، کمک‌های معیشتی و سایر حمایت‌های دولتی اهمیت دارد.
در پایان، باید تأکید کرد که دهک‌بندی بازنشستگان تأمین اجتماعی یک مقوله ثابت و یکپارچه نیست. این دهک‌بندی تابعی از عوامل مختلفی از جمله میزان حقوق دریافتی، درآمد سایر اعضای خانوار، و دارایی‌های ثبت‌شده است. بنابراین، هر بازنشسته بسته به شرایط مالی و اقتصادی خود، می‌تواند در یکی از دهک‌های مختلف درآمدی قرار گیرد. این تقسیم‌بندی به دولت اجازه می‌دهد تا سیاست‌های حمایتی خود را عادلانه‌تر و هدفمندتر به سمت نیازمندان واقعی هدایت کند. آگاهی از این سازوکار و امکان استعلام وضعیت دهک از طریق سامانه‌های رسمی، به بازنشستگان کمک می‌کند تا از حقوق و مزایای خود آگاه شوند و در صورت لزوم، برای بازبینی اطلاعات خود اقدام کنند. این رویکرد، گامی در جهت عدالت اجتماعی و حمایت هدفمند از اقشار آسیب‌پذیر است.
