علت عرق زیاد سر و صورت چیست؟ / بررسی جامع علل و نحوه درمان

عرق کردن واکنش طبیعی بدن برای تنظیم دماست. اما وقتی این فرایند بیش از حد و در شرایط غیرعادی اتفاق بیفتد، به آن هایپرهیدروز (Hyperhidrosis) یا تعریق بیش‌ازحد گفته می‌شود. یکی از شایع‌ترین انواع آن، تعریق زیاد در ناحیه سر و صورت است که می‌تواند برای فرد آزاردهنده، خجالت‌آور و حتی مشکل‌ساز باشد. در این مقاله به بررسی جامع علل پزشکی و محیطی این مشکل و همچنین راه‌های کنترل و درمان آن می‌پردازیم.

علل عرق زیاد سر و صورت

۱. هایپرهیدروز اولیه (علت عصبی–ژنتیکی)

در برخی افراد، غدد عرق به‌طور غیرعادی فعال هستند. این حالت معمولاً به دلایل ژنتیکی رخ می‌دهد و از کودکی یا نوجوانی آغاز می‌شود. در این شرایط، حتی بدون فعالیت بدنی یا گرمای زیاد، فرد دچار تعریق شدید به‌ویژه در ناحیه صورت و پیشانی می‌شود.

۲. هایپرهیدروز ثانویه (ناشی از بیماری‌ها)

گاهی تعریق زیاد نشانه یک مشکل زمینه‌ای است، از جمله:

بیماری‌های غددی: پرکاری تیروئید، دیابت و اختلالات هورمونی

بیماری‌های قلبی یا ریوی

عفونت‌ها: مانند سل یا تب مزمن

چاقی و اضافه‌وزن که باعث فشار بیشتر به سیستم تنظیم دمای بدن می‌شود.

۳. تغییرات هورمونی

دوران یائسگی در زنان، بارداری، یا تغییرات هورمونی ناشی از بلوغ می‌تواند تعریق صورت و سر را افزایش دهد. گرگرفتگی و تعریق شبانه از نشانه‌های بارز این تغییرات هستند.

۴. عوامل روانی و استرس

استرس، اضطراب و هیجان‌های ناگهانی می‌توانند باعث تعریق شدید صورت و کف دست شوند. بسیاری از افراد هنگام مصاحبه شغلی یا سخنرانی عمومی دچار این نوع تعریق می‌شوند.

۵. عوامل محیطی و سبک زندگی

قرار گرفتن در محیط‌های گرم و مرطوب

مصرف غذاهای تند و پرادویه

نوشیدنی‌های کافئین‌دار مثل قهوه و چای

پوشیدن کلاه یا روسری‌های ضخیم و غیرقابل تنفس

این عوامل محرک می‌توانند تعریق سر و صورت را تشدید کنند.

روش‌های تشخیص

پزشک برای تشخیص علت تعریق زیاد ابتدا شرح‌حال دقیق می‌گیرد و سپس آزمایش‌های لازم مانند:

آزمایش خون برای بررسی تیروئید و قند خون

تست نشاسته ید (برای تعیین محل دقیق تعریق)

معاینه فیزیکی و بررسی سابقه خانوادگی

روش‌های درمان تعریق زیاد سر و صورت

۱. تغییر سبک زندگی

اجتناب از غذاهای تند و پرادویه

کاهش مصرف کافئین

استفاده از کلاه یا روسری‌های نخی و سبک

شست‌وشوی مکرر صورت با آب خنک

۲. استفاده از داروهای موضعی

آنتی‌پرسیپرانت‌های حاوی آلومینیوم کلراید: برای کاهش فعالیت غدد عرق

ژل‌ها یا محلول‌های ضدتعریق پزشکی: به‌طور مستقیم روی پوست صورت یا پیشانی استفاده می‌شوند.

۳. داروهای خوراکی

پزشک می‌تواند داروهای ضدتعریق سیستمیک (مثل آنتی‌کولینرژیک‌ها) تجویز کند. البته مصرف این داروها باید با نظر پزشک باشد، زیرا عوارض جانبی مانند خشکی دهان و تاری دید دارند.

۴. تزریق بوتاکس (Botox)

تزریق بوتاکس یکی از موثرترین روش‌ها برای درمان تعریق شدید صورت است. بوتاکس با مسدود کردن پیام‌های عصبی به غدد عرق، فعالیت آن‌ها را برای چند ماه کاهش می‌دهد.

۵. درمان‌های پیشرفته‌تر

یونتوفورز (Iontophoresis): روشی غیرتهاجمی که با جریان الکتریکی ضعیف فعالیت غدد عرق را کاهش می‌دهد.

جراحی سمپاتکتومی (ETS): در موارد شدید، پزشک ممکن است جراحی قطع اعصاب سمپاتیک را پیشنهاد دهد.

عوارض احتمالی تعریق بیش‌ازحد

اگر تعریق زیاد سر و صورت کنترل نشود، می‌تواند مشکلاتی ایجاد کند از جمله:

کاهش اعتمادبه‌نفس در موقعیت‌های اجتماعی

تحریک پوستی و جوش

اختلال در خواب به دلیل تعریق شبانه

کم‌آبی بدن در موارد شدید

پیشگیری از تعریق زیاد سر و صورت

هیدراته ماندن و مصرف آب کافی

انتخاب پوشش مناسب و سبک

استفاده از تهویه در محیط‌های گرم

ورزش منظم برای تنظیم بهتر سیستم عصبی–هورمونی

پرسش‌های پرتکرار

۱. آیا تعریق زیاد سر و صورت خطرناک است؟

خودِ تعریق خطرناک نیست اما می‌تواند نشانه بیماری‌های زمینه‌ای مثل پرکاری تیروئید یا دیابت باشد.

۲. آیا درمان دائمی برای تعریق وجود دارد؟

درمان قطعی وجود ندارد اما روش‌هایی مثل بوتاکس یا جراحی می‌تواند تعریق را به‌طور طولانی‌مدت کنترل کند.

۳. آیا مصرف داروهای گیاهی موثر است؟

برخی گیاهان مانند مریم‌گلی و چای سبز خاصیت کاهش تعریق دارند، اما جایگزین درمان پزشکی نیستند.

تعریق زیاد سر و صورت می‌تواند ناشی از عوامل ژنتیکی، بیماری‌های زمینه‌ای، تغییرات هورمونی، استرس یا سبک زندگی باشد. خوشبختانه روش‌های مختلفی برای کنترل و درمان آن وجود دارد؛ از تغییر سبک زندگی و داروهای موضعی گرفته تا بوتاکس و جراحی. اگر تعریق شما بیش‌ازحد و غیرقابل کنترل است، بهترین کار مراجعه به پزشک متخصص پوست یا غدد برای بررسی علت و انتخاب درمان مناسب است.