چرا سالمندان خوب نمی‌خوابند؟ راهکارهای مؤثر و طبیعی برای بهبود کیفیت خواب در پیری
اختلال خواب در سالمندان به دلایل مختلف از جمله مصرف دارو و مشکلات جسمی نسبتا شایع است.
مولف
: نگار چمنی
سالمندان ممکن است در به خواب رفتن مشکل داشته باشند، مدت زمان کمتری بخوابند یا در طول شب به طور مکرر از خواب بیدار شوند که این عوامل همگی به کاهش کیفیت خواب منجر می‌شوند. خواب نامناسب می‌تواند زمینه‌ساز بروز مشکلات جدی باشد و احتمال ابتلا به چاقی، بیماری‌های قلبی-عروقی و دیابت را افزایش دهد. با ما تا انتهای این مقاله از مجله سلامت درمانکده همراه باشید تا نکات مهم اختلال خواب در سالمندان شامل علائم، دلایل و درمان را با شما به اشتراک بگذاریم.
انواع اختلال خواب در سالمندان
رایج‌ترین مشکلات خواب در سالمندان شامل موارد زیر است:
آپنه انسدادی خواب: اگر می‌خواهید بدانید آپنه خواب چیست، باید بگوییم اختلالی است که در آن تنفس در طول خواب به دلیل انسداد راه هوایی فوقانی به طور موقت متوقف می‌شود. این مشکل تقریبا در ۲۰ تا ۶۰ درصد افراد بالای ۶۵ سال رخ می‌دهد.
سندرم پای بی‌قرار: این سندرم که به معنی تمایل شدید به حرکت دادن پاها در هنگام خواب است می‌تواند در هر سنی شروع شود، اما در افراد میانسال و سالمند شدیدتر است و بیشتر رخ می‌دهد.
اختلال رفتاری خواب REM: اختلال رفتاری خواب REM یا RBD حالتی است که باعث می‌شود فرد در حین خواب صحبت کند، فریاد بزند، حرکت کند یا راه برود. این اختلال زمانی رخ می‌دهد که ماده شیمیایی مسئول فلج عضلات در مرحله خواب REM عملکرد مناسبی نداشته باشد.
اختلالات ریتم شبانه‌روزی خواب: با افزایش سن، کارایی ساعت داخلی بدن کمتر می‌شود. در نتیجه، فرد در اوایل شب (حدود ساعت هفت تا ۹) احساس خواب‌آلودگی می‌کند و حتی اگر دیر بخوابد صبح خیلی زود (بین ساعت سه تا پنج) از خواب بیدار می‌شود.
تصویر یک فرد سالمند که دچار بی‌خوابی شده است
بی‌خوابی، آپنه انسدادی خواب و سندرم پای بی‌قرار از شایع‌ترین اختلالات خواب در دوران سالمندی هستند.
سایر اختلالات خوابی که ممکن است در دوران سالمندی بروز کنند عبارت‌اند از:
بی‌خوابی: این اختلال شامل دیر به خواب رفتن، بیدار ماندن در طول شب یا خواب ناآرام است. بعضی از مطالعات نشان داده‌اند که ۵۰ تا ۷۰ درصد افراد بالای ۶۵ سال علائم بی‌خوابی را تجربه می‌کنند.
اختلال حرکتی دوره‌ای اندام‌ها: این اختلال به معنی حرکات غیر ارادی اندام‌ها در هنگام خواب است. اختلال حرکتی دوره‌ای اندام‌ها علت مشخصی ندارد، اما ممکن است منشاء آن در سیستم عصبی مرکزی باشد.
علائم شایع اختلالات خواب عبارت‌اند از:
خواب‌آلودگی شدید در طول روز
مشکل در به خواب رفتن، بیدار شدن مکرر در طول شب و ناتوانی در بازگشت به خواب یا خیلی زود از خواب بیدار شدن
الگوی تنفسی غیر طبیعی هنگام خواب شامل خروپف، خس‌خس، نفس‌نفس زدن، احساس خفگی یا وقفه در تنفس
حرکات زیاد یا آزاردهنده در حین خواب مانند تکان دادن دست‌ها و پاها یا دندان قروچه
رفتارهای غیر عادی در خواب مثل راه رفتن در خواب یا شب‌ادراری
عوارض کم‌خوابی در سالمندان
اختلال خواب درمان‌نشده با عوارض جدی زیر همراه است:
ابتلا به بیماری‌های جسمی از جمله بیماری قلبی، سکته مغزی و دیابت یا بدتر شدن آن‌ها
بدتر شدن علائم افسردگی و تشدید سایر مشکلات سلامت روان
خواب‌آلودگی بیش‌ازحد در طول روز و کاهش تمرکز که می‌تواند به زمین خوردن، تصادفات رانندگی و سایر آسیب‌ها منجر شود
کاهش کیفیت زندگی
تصویر دست یک فرد سالمند که قند خون خود را با دستگاه خانگی اندازه می‌گیرد
اختلال خواب درمان‌نشده احتمال ابتلا به دیابت را افزایش می‌دهد.
اختلال خواب به ۲ دسته اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود. اختلال خواب اولیه زمانی رخ می‌دهد که مشکل خواب به صورت مستقل و بدون ارتباط با بیماری‌های جسمی یا روانی ایجاد شود. در مقابل، اختلال خواب ثانویه به دلیل بیماری یا مصرف دارو رخ می‌دهد.
یک مطالعه در مورد اختلال خواب سالمندی نشان داد افرادی که با خوابیدن مشکل دارند اغلب به بیماری‌های زمینه‌ای مبتلا بوده و از فعالیت جسمی کمتری برخوردارند. بعضی از بیماری‌های جسمی که می‌توانند به اختلال خواب منجر شوند عبارت‌اند از:
بیماری پارکینسون: پارکینسون یک اختلال نورودژنراتیو است که شیوع آن با افزایش سن بیشتر می‌شود. بنیاد پارکینسون اعلام کرده است که حدود ۴۰ درصد افراد مبتلا به این بیماری به آپنه انسدادی خواب دچار هستند.
بیماری آلزایمر: اختلال حافظه یا آلزایمر هم می‌تواند روی خواب شبانه تاثیر بگذارد و باعث خواب‌آلودگی در طول روز شود.
درد مزمن: آرتریت و سایر بیماری‌هایی که با درد همراه هستند از شایع‌ترین دلایل اختلال خواب در سالمندان محسوب می‌شوند. چون باعث می‌شوند فرد دیرتر به خواب برود یا در طول شب چند بار بیدار شود.
بیماری‌های قلبی-عروقی: در یک مطالعه مشاهده شد که ۳۹ درصد افراد مبتلا به این بیماری‌ها کمتر از ۶/۵ ساعت در شب می‌خوابند که این موضوع خطر مرگ را افزایش می‌دهد.
بیماری‌های عصبی: بیماری ام‌اس (MS) و آسیب‌های تروماتیک مغزی هم می‌توانند از دلایل اختلالات خواب در سالمندان باشند.
مشکلات گوارشی: بیماری رفلاکس معده به مری (GERD) و سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS)از شایع‌ترین مشکلاتی هستند که می‌توانند کیفیت خواب را تحت تاثیر قرار دهند.
بیماری‌های ریوی یا تنفسی: آسم و بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD) هر ۲ خطر ابتلا به آپنه انسدادی خواب را افزایش می‌دهند.
ضعف در کنترل مثانه: تکرر ادرار یا نگرانی از نشت ادرار در طول شب ممکن است باعث مختل شدن خواب شود.
۲. داروها
شواهد موجود نشان‌دهنده نقش داروها در اختلال خواب در سالمندان است. داروهایی که می‌توانند به این مشکل منجر شوند شامل موارد زیر هستند:
دیورتیک‌ها (ادرارآورها) که برای درمان فشار خون بالا یا گلوکوم (آب سیاه) تجویز می‌شوند
داروهای کاهش‌دهنده فشار خون
داروهای آنتی‌کولینرژیک استنشاقی که به درمان بیماری انسدادی مزمن ریه کمک می‌کنند
کورتیکواستروئیدهای خوراکی مانند پردنیزون که در درمان روماتیسم مفصلی و لوپوس کاربرد دارند
داروهای ضد افسردگی و ضد اضطراب
آنتی‌هیستامین‌ها که به درمان آلرژی کمک می‌کنند
لوودوپا که داروی بیماری پارکینسون است
دونپزیل که برای کنترل علائم بیماری آلزایمر تجویز می‌شود
کافئین، الکل و سیگار هم به دلایل زیر می‌توانند در اختلال خواب نقش داشته باشند:
کافئین با مختل کردن ریتم شبانه‌روزی بدن باعث کاهش مدت زمان خواب می‌شود.
الکل خطر ابتلا به آپنه خواب را حدود 25 درصد افزایش می‌دهد.
نیکوتین ریتم شبانه‌روزی را مختل می‌کند و به کاهش زمان خواب و خواب‌آلودگی در طول روز منجر می‌شود.
درمان اختلال خواب در سالمندان
از آنجا که سالمندان داروهای متعددی مصرف می‌کنند، توصیه می‌شود ابتدا از درمان‌های غیر دارویی مانند درمان شناختی رفتاری (CBT) برای رفع بی‌خوابی ناگهانی یا مزمن استفاده کنند. سپس در صورت موثر نبودن این روش‌ها به سراغ داروها بروند.
درمان‌های غیر دارویی
تحقیقات نشان داده‌اند که رفتار درمانی یا CBT به طور قابل‌توجهی اختلالات خواب را در افراد مبتلا به بی‌خوابی بهبود می‌بخشد. این روش به این دلیل که هم‌زمان کیفیت و کمیت خواب را تحت تاثیر قرار می‌دهد، بسیار موثر است.
