3 واریزی جدید برای این خانوارها در آبان | واریزی 1.5 میلیون و 500 و 400 هزار تومانی برای این دهک ها تایید شد

۱. یارانه نقدی

بر اساس گزارش‌ها، در آبان ۱۴۰۴ مبلغ یارانه نقدی برای دهک‌های اول تا سوم ثابت و مبلغ ۴۰۰ هزار تومان برای هر نفر تعیین شده است. 

 برای دهک‌های چهارم تا نهم نیز مبلغ یارانه نقدی برابر با ۳۰۰ هزار تومان برای هر نفر اعلام شده است. 

این واریزی به صورت ماهانه انجام می‌شود و برای خانوارها بر اساس تعداد اعضا، مبلغ کل محاسبه می‌گردد. مثلاً خانوار سه نفره در دهک اول تا سوم در این ماه می‌تواند حدود ۱٫۲۰۰٫۰۰۰ تومان نقدی دریافت کند.

۲. کالابرگ الکترونیکی

در قالب طرح کالابرگ الکترونیکی، برای ماه آبان ۱۴۰۴ گزارش شده است که اعتبار تخصیص‌یافته برای دهک‌های هدف با افزایش ۳۰۰ هزار تومانی مواجه شده است. 

اگر چه رقم نهایی دقیق برای هر نفر گزارش نشده است، اما این افزایش نشان می‌دهد دولت به دنبال تقویت بخشی از یارانه کالایی (به‌جای صرفاً نقدی) است تا از فشار تورم بر کالاهای اساسی بکاهد.

۳. طرح یسنا

طرح یسنا که ویژه مادران باردار و کودکان زیر دو سال دهک‌های اول تا هفتم درآمدی است، برای ماه آبان ۱۴۰۴ مبلغ ۱٫۵ میلیون تومان برای هر فرد مشمول اعلام شده است. 

این مبلغ قرار است تا پایان آبان‌ماه واریز شود. همچنین گزارش شده که ممکن است با کمی تأخیر به اوایل آذر موکول شود. 

هدف از این یارانه، تضمین حداقل توان مصرفی مواد غذایی و بهداشتی مادر و کودک ذکر شده است.

یارانه نقدی به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین ابزارهای حمایتی دولت ایران، همچنان نقش مهمی دارد. با این حال، وضعیت آن در ماه‌های اخیر دچار تردید شده است: برخی منابع گزارش داده‌اند که در مرداد ماه تنها یارانه نقدی واریز شده و خبری از تخصیص مرحله چهارم کالابرگ نیست. 

از لحاظ فواید، یارانه نقدی مزیت بزرگی دارد: انعطاف استفاده بالا، قابلیت تبدیل به مصرف مورد نظر خانوار، و دسترسی آسان‌تر. اما چند معضل نیز دارد: نخست اینکه مبلغ یارانه نسبت به افزایش هزینه‌های زندگی به‌مراتب کمتر شده است؛ دوم اینکه اثر آن در کنترل تورم یا تقویت جدی قدرت خرید، محدود بوده است؛ و سوم اینکه میزان شفافیت در تخصیص و ضرورت دهک‌بندی دقیق کمتر شده است.

تحلیلی که می‌توان ارائه داد این است که یارانه نقدی اگرچه ضروری است، اما به‌تنهایی کفایت نمی‌کند. در شرایطی که کالاهای اساسی با شدت تورم مواجه‌اند، یک مبلغ ثابت نقدی نمی‌تواند به‌صورت پایدار نیازهای معیشتی را پوشش دهد. بنابراین، توزیع منابع باید هوشمندتر، هدفمندتر و ترکیب‌شده با ابزار کالایی (مثل کالابرگ) باشد.

کالابرگ الکترونیکی ابزاری است که دولت برای بهبود عدالت در توزیع یارانه‌های کالائی، افزایش قدرت خرید خانوار و کاهش آثار تورم راه‌اندازی کرده است. در سومین مرحله این طرح، مراجع رسمی اعلام کردند حمایت برای دهک‌های اول تا سوم درآمدی اجرا شده است. 

 مبلغی برای خرید کالاهای اساسی از طریق کارت بانکی سرپرست خانوار تخصیص یافته است؛ به‌طور مثال دهک‌های اول تا سوم به ازای هر نفر حدود ۵۰۰ هزار تومان برای خرید ۱۱ قلم کالای اساسی دریافت کرده‌اند. 

مزایای این طرح عبارت‌اند از: (الف) تخصیص به کالاهای معین، که احتمال هدررفت را کاهش می‌دهد؛ (ب) تمرکز بر خانوارهای کم‌درآمد؛ (ج) امکان مشاهده و رصد بهتر عملیات تخصیص توسط دستگاه‌های نظارتی.

اما چالش‌هایی نیز وجود دارد: اولاً خانوارها ممکن است ترجیح دهند از یارانه نقدی استفاده کنند تا کالابرگ، اما محدودیت انتخاب وجود دارد؛ دوماً اجرای کامل طرح نیازمند زیرساخت بانکی و فروشگاهی گسترده است و در نقاط دورافتاده ممکن است با مشکل روبه‌رو شود؛ ثالثاً چون مبلغ تا حدی ثابت است، اگر تورم اقلام ضروری بالا باشد، بازهم فشار معیشتی باقی خواهد ماند.

به بیان تحلیلی، کالابرگ الکترونیکی نمونه‌ای از “یارانه کالایی هدفمند” است که از منظر اقتصاد مقاومتی قابل دفاع است. اما برای اینکه اثرگذاری بیشتری داشته باشد، نیاز دارد تا همراه با افزایش اعتبار با سیاست کنترل قیمت و تأمین زنجیره کالاهای اساسی همراه شود.

طرح یسنا که به‌صورت ویژه برای حمایت از مادران باردار و خانواده‌هایی با کودک شیرخوار (زیر ۲ سال) طراحی شده، سومین رکن این پکیج حمایتی است. 

 این طرح بر پایه ماده ۲۴ قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت اجرا شده و هدف آن ارتقای امنیت غذایی مادر و کودک است. 

در جدیدترین مرحله، دولت اعلام کرده است که برای هر مادر باردار ۴۵۱ هزار تومان و برای هر کودک شیرخوار زیر ۲ سال حدود ۹۰۰ هزار تومان تخصیص یافته است. 

 همچنین، این یارانه به صورت اعتباری برای خرید اقلام غذایی و بهداشتی از جمله لبنیات، پروتئین، حبوبات، پوشک، شوینده و… اختصاص یافته است. 

وقتی این سه ابزار حمایتی را کنار هم می‌گذاریم، چند نکته کلیدی به‌دست می‌آید:

ترکیب یارانه نقدی + کالابرگ + یسنا نشان می‌دهد که دولت به سمت «هدفمندسازی» و «تخصیص برحسب نیاز» حرکت کرده است، نه صرفاً پرداخت یارانه همگانی. این با تجربه جهانی دولت‌های رفاهی مطابقت دارد که برای سوختن منابع و کاهش رانت، پرداخت‌ها را به سمت گروه‌های هدف سوق می‌دهند.

اما با وجود این، اثربخشی کامل تضمین‌شده نیست. اگر تورم کالاهای اساسی همچنان بالای ۵۰٪ باقی بماند، اعتبار تخصیص‌ یافته در کالابرگ و یسنا ممکن است از نظر قدرت خرید واقعی افت کند. بنابراین، همراهی این طرح‌ها با سیاست‌هایی مانند کنترل قیمت، افزایش تولید داخلی، تنظیم بازار، ضروری است.

پوشش دهک‌ها/گروه‌های هدف بسیار مهم است. اگر شناسایی دهک‌ها دقیق نباشد یا خانوارهای مشمول اطلاعات کافی نداشته باشند، بخشی از جمعیت کم‌درآمد ممکن است از دریافت حمایت محروم بمانند. در گزارش‌ها آمده است که برخی از مشمولان طرح یسنا بیان کرده‌اند که علی‌رغم داشتن شرایط لازم، مبلغی دریافت نکرده‌اند. 

 این مسأله می‌تواند هم از ناحیه ضعف سامانه‌های شناسایی باشد و هم ناشی از عملکرد دستگاه‌های میانی.

سنجه اثرگذاری نیاز است. برای اینکه مشخص شود آیا این طرح‌ها در کاهش فقرِ خوراکی، ارتقای سلامت مادر و کودک، و کنترل التهابات اجتماعی موفق بوده‌اند، باید شاخص‌های میدانی اندازه‌گیری شوند: شاخص هزینه خانوارها، میانگین مصرف کالری، سطح تغذیه کودکان، سهم هزینه غذا از کل هزینه خانوار و… متأسفانه گزارش‌های مستقل در این باره کم‌است.

پایداری منابع نیز نکته مهمی است. اجرای گسترده کالابرگ و یسنا نیازمند تأمین مالی دائمی از بودجه عمومی یا منابع پایدار است. اگر بودجه این طرح‌ها موقتی یا مقطعی باشد، خانوارها ممکن است در فاز بعدی با قطع یا کاهش حمایت مواجه شوند، که خود می‌تواند اثر معکوس داشته باشد (انتظارات ایجاد شده و سپس نااطمینانی). نمایندگان مجلس بر این تأکید کرده‌اند که برای سال ۱۴۰۴ برنامه و بودجه روشنی برای کالابرگ دیده شده است.